تدبیر و امید در صنعت نفت ایران ؛ از افزایش تولید تا جنگ اقتصادی
صنعت نفت در هشت سال گذشته، فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرده است. از افزایش تولید در میدان‌های مشترک نفت و گاز گرفته تا صادرات بنزین در این سال‌ها محقق شده، با این حال اتفاق‌هایی مانند تحریم‌ها علیه ایران و نفتکش سانچی نیز در همین زمان رخ داده است.
دولت تدبیر و امید به پایان راه خود رسیده است و کمتر از ۴۰ روز دیگر دولت را به رئیس جمهوری منتخب مردم تحویل می‌دهد. در این هشت سال اما کارهای بزرگ و ماندگاری در صنعت نفت انجام و تلاش شد با وجود تحریم‌ها، چراغ این صنعت روشن نگه‌داشته شود.
نمی‌توان از دستاوردها در پارس جنوبی، گازرسانی روستایی، صادرات بنزین، جهش‌های پرشمار صنعت پتروشیمی، پیوند با دانشگاه‌ها، اکتشاف‌های جدید و … در این هشت سال نگفت؛ به همان اندازه هم نمی‌توان چشم بر بحران‌های صنعت نفت و بیژن زنگنه در این هشت سال بست.
سبقت ایران از قطر در پارس جنوبی
یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای دولت یازدهم و دوازدهم را باید توسعه پارس جنوبی دانست. برداشت روزانه گاز از این میدان مشترک با توسعه و تکمیل فازهای ۱۲ تا ۲۴ از ۲۸۵ میلیون مترمکعب در سال ۹۲ به بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب کنونی رسیده است.
رؤیای ایرانیان در برداشت برابر و سپس بیشتر گاز از این میدان مشترک در این دولت محقق شده است، اما یادمان باشد پارس جنوبی برای ادامه این روند و حفظ نگهداشت تولید به سرمایه‌گذاری نزدیک به ۳۰ میلیارد دلاری نیاز دارد.
جهش تولید ایران در میدان‌های مشترک غرب کارون
توسعه میدان‌های نفت و گاز با اولویت میدان‌های مشترک همواره یکی از مهم‌ترین اولویت‌های وزارت نفت دولت تدبیر و امید بوده و در این مسیر موفقیت‌های بزرگی به دست آورده است.
برداشت از میدان‌های نفتی غرب کارون هم در هشت سال گذشته از روزانه ۷۰ هزار بشکه در سال ۹۲ به ۴۲۰ هزار بشکه رسیده و ایران در برداشت از میدان‌های غرب کارون از عراق پیش افتاده است.
ایران در جمع ۳ تولیدکننده بزرگ گاز جهان
افزایش تولید گاز به هزار میلیون مترمکعب یکی از اهداف وزارت نفت در این سال‌ها بوده که سال ۱۳۹۹ توانست به آن دست یابد، تولیدی که معادل روزانه حدود ۶ میلیون بشکه نفت است.
با این افزایش تولید گاز، ایران در جمع سه تولیدکننده بزرگ گاز جهان قرار گرفت. ایران هم‌اکنون و با سهم ۶.۱ درصدی پس از آمریکا و روسیه در جمع بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده گاز قرار گرفته است.
اتصال بیش از ۹۵ درصد از جمعیت کشور به شبکه گاز
در هشت سال گذشته کارهای بزرگی در گازرسانی روستایی انجام شده است و تعداد روستاهای بهره‌مند از نعمت گاز در دولت‌های یازدهم و دوازدهم حدود ۲.۵ برابر شده و از ۱۴ هزار روستا به ۳۵ هزار روستا رسیده است، یعنی ۲۱ هزار روستا در این هشت سال از نعمت گاز بهره‌مند شدند.
افزایش گازرسانی سبب شد تا بیش از ۹۵ درصد جمعیت کشور زیر پوشش شبکه‌های گازرسانی قرار دارند و مصرف سوخت مایع کاهش و صادرات فرآورده‌های نفتی افزایش یابد.
کاهش ۸۰ درصدی مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها
افزایش گازرسانی به نیروگاه‌ها را هم باید به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقدام‌های وزارت نفت دولت تدبیر و امید قلمداد کرد؛ اقدامی که افزون برای ایجاد اشتغال، به حفظ محیط زیست هم کمکی شایانی کرده است.
سهم سوخت مایع در سبد سوخت مصرفی نیروگاه‌ها که در سال ۱۳۹۲ برابر با ۴۳ درصد یعنی ۲۷ میلیارد لیتر بود اکنون با افزایش تولید گاز به ۱۰ درصد رسیده، ارزش روز ۲۷ میلیارد لیتر سوخت ۱۸ میلیارد دلار بوده است.
ایران در جمع صادرکنندگان بنزین جهان
با اقدام دولت تدبیر و امید در تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس و بهره‌برداری از طرح‌های بهینه‌سازی و ارتقای کمی و کیفی فرآورده‌های پالایشی نه‌تنها تولید بنزین افزایش یافت، بلکه ایران در فهرست صادرکنندگان بنزین هم قرار گرفت.
تولید بنزین کشور از روزانه ۵۲ میلیون لیتر در سال ۱۳۹۱ به بیش از روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر و تولید گازوئیل از ۱۰۰ میلیون لیتر در روز در سال ۹۲ به ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده است.
سرمایه‌گذاری ۲۵ میلیارد دلاری در پتروشیمی
دوران طلایی صنعت پتروشیمی را بدون تردید باید این هشت سال دانست، در دولت یازدهم و دوازدهم ۳۲ طرح پتروشیمی با ظرفیت ۳۴ میلیون تن به بهره‌برداری رسید و ظرفیت پتروشیمی از ۵۶ میلیون تن به بیش از ۹۰ میلیون تن رسیده است.
مجموع سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی در هشت سال گذشته بیش از ۲۵ میلیارد دلار بوده است.
رتبه نخست ایران در اکتشاف؛ ۲۰۱۹
«نام‌آوران» و «ارم» دو دستاورد بزرگ اکتشافی نفت و گاز ایران است که خبر کشف آنها در سال ۱۳۹۸ اعلام شد. عملیات اکتشاف نخستین میدان در سال ۹۵ و دیگری در سال ۹۷ آغاز شد. این دستاوردهای اکتشافی سبب شد جایگاه نخست اکتشاف در سال ۲۰۱۹ به ایران اختصاص یابد.
وودمکنزی در این زمینه اعلام کرد «شرکت ملی نفت ایران از نظر مجموع حجم اکتشافات نفت و گاز در سال ۲۰۱۹، با کشف ۴.۹۷۳ میلیارد بشکه معادل هیدروکربن مایع ذخیره قابل برداشت، جایگاه نخست را در بین شرکت‌های بزرگ نفتی دنیا اعم از شرکت‌های نفت ملی و بین‌المللی به خود اختصاص داد.»
در گزارش وود مکنزی، ذخیره قابل برداشت میدان گازی ارم ۲.۷ میلیارد بشکه (معادل ۲۰ درصد کل گاز کشف‌شده در جهان) و ذخیره قابل برداشت میدان نام‌آوران ۲.۳ میلیارد بشکه (معادل ۱۰.۵ درصد از کل نفت کشف‌شده در جهان) اعلام شد.
بر اساس اعلام مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، ۱۹ میدان مشتمل بر ۴۸ افق مخزنی جدید طی هشت سال اخیر در کشور شناسایی شده است.
صادرات نفت ایران، خارج از خلیج فارس
حلقه تحریم که تنگ‌تر (۱۳۹۷) شد طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک و ساخت پایانه صادراتی آن که از ابتدای دولت تدبیر و امید مورد تأکید بود، وارد مرحله اجرا شد؛ طرحی که با هدف ایجاد ظرفیت انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت خام، ذخیره‌سازی و صادرات آن از طریق پایانه جدید جاسک، تضمین استمرار صادرات نفت خام، تمرکززدایی از پایانه‌های صادراتی و متنوع‌سازی آن و توسعه پایدار و اشتغال‌زایی در سواحل مکران در دستور کار قرار دارد.
خط لوله هزار کیلومتری گوره – جاسک اواخر سال ۹۹ تکمیل شد و با توجه به ورود نفت به این خط، به‌زودی نفتکش‌ها لنگرهای خود را برای صادرات نفت ایران از پایانه جاسک و دور زدن تنگه هرمز بالا خواهند کشید.
ارتباط با دانشگاه‌ها به حرف نیست
از مهم‌ترین اقدام‌های وزارت نفت دولت تدبیر و امید را باید پیوند با دانشگاه‌ها دانست. امضای ۹ قرارداد با دانشگاه‌ها برای مطالعات ازدیاد برداشت ۹ میدان نفتی در سال ۹۳، امضای ۱۲ قرارداد به‌منظور ایجاد انستیتوهای تحقیقاتی در پایین‌دست صنعت نفت در سال ۹۵، امضای پنج قرارداد پژوهشی در حوزه اکتشاف عملیاتی در سال ۹۶ و امضای ۱۳ قرارداد پژوهشی در حوزه ازدیاد برداشت در سال ۱۳۹۹ از اقدام‌های مهم وزارت زنگنه در این بخش بوده است. او نشان داد ارتباط با دانشگاه‌ها به حرف نیست به عمل است.
اعتماد به سازندگان داخلی
حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی در سال‌های اخیر شعار نبوده و وزیر نفت با ابلاغ چند دستورعمل در سال‌های اخیر که آخرین آن ممنوعیت خرید ۷۰ قلم کالای صنعت نفت دارای مشابه داخلی بود در عمل نشان داد چقدر در این زمینه مصمم بوده است.
سازندگان داخلی هم به این اعتماد و اقدام‌ها پاسخ مثبت دادند. خط لوله هزار کیلومتری گوره – جاسک تماماً از سوی سازندگان داخلی ساخته و تجهیزات آن از سوی صنعتگران داخلی تأمین شده است. تجهیزات سرچاهی، پمپ‌های سرچاهی SRP، مته‌های حفاری، لوله‌های حفاری، لوله‌های مغزی CRA و … از خانواده اقلامی بودند که ساخت آن در این سال‌ها به سازندگان داخلی سپرده شده است.
ایجاد جذابیت با قراردادهای جدید
اصلاح ساختار قراردادهای نفتی جزو نخستین کارهایی بود که دولت یازدهم با هدف تسریع و بهبود فرایند توسعه میدان‌های نفت و گاز در دستور کار قرار داد.
قراردادهایی که با هدف رشد شرکت‌های ایرانی تدوین و حضور شرکت‌های ایرانی جهت انجام عملیات توسعه و تولید در این مدل قراردادی الزامی شد. نخستین قرارداد در قالب این الگو تیرماه ۹۶ با هدف توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی بین شرکت ملی نفت ایران با کنسرسیوم توتال، سی‌ان‌پی‌سی‌آی چین و پتروپارس امضا شد و پس از آن قراردادهای توسعه میدان‌های آبان و پایدار غرب، میدان‌های سپهر و جفیر، میدان‌های چشمه‌خوش، دالپری و پایدار شرق، میدان یاران و میدان‌های پارسی و پرنج امضا شدند.
گازی که دیگر دود نمی‌شود
برای جمع‌آوری گازهای همراه مشعل گام‌های بلندی در دولت تدبیر و امید برداشته شده است بزرگ‌ترین آن به ثمر نشستن پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس در بهبهان با سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد دلاری است که ۵۶ میلیون مترمکعب ورودی گاز دارد و ۳.۴ میلیون تن خوراک برای پتروشیمی‌ها تأمین می‌کند.
جمع‌آوری گازهای مشعل در شرق کارون، احداث ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ در غرب کارون، احداث ان‌جی‌ال ۳۱۰۰ در منطقه دهلران، جمع‌آوری گازهای مشعل در منطقه پارس جنوبی، ان‌جی‌ال خارک و تعیین تکلیف گازهای همراه دیگر میدان‌ها، از دیگر اقدام‌های صنعت نفت در حوزه جمع‌آوری گازهای مشعل بوده است که با اجرایی شدن آنها، مقدار گازسوزی در مشعل در سطح صنعت نفت به صفر نزدیک می‌شود.
بحران نفت ؛ از سانچی تا تحریم
در کنار همه این دستاوردها اما صنعت نفت در این هشت سال با بحران‌های زیادی همراه بود. حادثه نفتکش سانچی، آتش‌سوزی پتروشیمی بوعلی سینا، فوران چاه ۱۴۷ رگ سفید، آتش‌سوزی پالایشگاه تهران، ویروس کرونا، خروج آمریکا از برجام، کاهش قیمت نفت، فشار اوپک و پس‌گرفتن سهمیه بازار نفت پس از امضای برجام، صادرات نفت در تحریم، مخالفت با الگوی جدید قراردادهای نفتی، حواشی امضای قرارداد طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با توتال، اعتراض‌ها به گران شدن بنزین، تأمین سوخت زمستان سال ۹۲ ۱۳ و ۱۳۹۹، مقابله با بحران قطع واردات گاز از ترکمنستان در سال ۹۵، حمله به پرونده کرسنت و ذکر اعداد غیرواقعی و استفاده طرف مقابل از آن، اقدام‌های مکرر نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای استیضاح، نارضایتی‌های ناشی از تنوع قراردادهای نیروی انسانی در صنعت نفت و مصوبه دردسرساز مجلس یازدهم درباره حقوق و دستمزد کارکنان رسمی صنعت نفت و … بعضی از این بحران‌ها بودند.
با تشکر از نبض نفت
دیدگاه ها (0)